Nafaka, boşanmaya bağlı mali sonuçlardan birisidir. Türk Medeni Kanunu’nda boşanmaya bağlı olarak düzenlenmiş bulunan üç tür nafaka olup bunlardan "tedbir nafakası" dava süresince, davadan kaynaklı olarak yoksulluğa düşecek olan taraf lehine, diğer tarafın da mali gücüne oranla, yoksulluğa düşecek olan tarafın bakım ve giderlerinin karşılanabilmesi amacıyla ödenmesine hükmedilen bedeldir.

Boşanma davalarının sonuçlanmasıyla beraber ise müşterek çocuklar lehine "iştirak nafakası", yoksulluğa düşen taraf lehine ise "yoksulluk nafakası"na hükmedilmektedir.

Yoksulluk nafakasına, boşanma neticesinde ekonomik olarak zora düşecek taraf lehine ödenmesine hükmedilmektedir. Yoksulluk nafakasına hükmedilebilmesi için talep edilmesi gerekmekte, talep edilmediği takdirde mahkemece resen karar verilememektedir.

Yoksulluk nafakası ayrıca tarafların boşanmaya sebep olan olaylardaki kusur durumuna bağlanmıştır. Eğer boşanma neticesinde yoksulluğa düşecek olan taraf, diğer eşten daha ağır kusurluysa, bu takdirde yoksulluk nafakası alacaklısı olamayacaktır. Ancak eşlerin eşit kusurlu olması veya yoksulluğa düşecek eşin diğer eşten daha az kusurlu olması durumunda yoksulluk nafakasına hükmedilebilecektir.

İştirak nafakası ise müşterek çocuğun varlığı halinde gündeme gelecektir. Müşterek çocuk var ise, velayet hakkı kendisine bırakılmayan eşin, velayet hakkı sahibi eşe ergin olmayan çocuğun bakım ve giderlerine katkı sağlamak amacıyla iştirak nafakası ödemesine hükmedilebilecektir.

İştirak nafakasında çocuğun üstün menfaati söz konusu olup eşlerin boşanmadaki kusur durumlarının önemi bulunmamaktadır. İştirak nafakası kural olarak çocuğun ergin olmasıyla, eğer çocuk eğitimine devam ediyorsa eğitiminin sona ermesiyle birlikte sona erer.

NAFAKA BORCUNUN ÖDENMEMESİ HALİNDE BAŞVURU MERCİİ

Tedbir Nafakası Ödenmezse: Yargılama süresince ödenmesine hükmedilen ve davanın kesinleşmesine kadar devam eden tedbir nafakası borcu ödenmediği takdirde, nafaka alacaklısı taraf, tedbir nafakasına hükmedilen duruşmanın zaptı ile icra dairesinde nafaka borcuna ilişkin icra takibi başlatma hakkına sahiptir.

Yoksulluk veya İştirak Nafakası Ödenmezse: Yoksulluk veya iştirak nafakasının ödenmemesi halinde nafaka alacaklısının nafaka ilamı ile icra dairesinden nafaka borcuna ilişkin icra takibi başlatma hakkı bulunmaktadır.

BİRİKMİŞ NAFAKA BORCUNU TALEP ETME HAKKI

Nafaka alacaklısının birikmiş nafaka alacağını icra yoluyla talep etme hakkı bulunmaktadır. Nafaka alacaklısı ancak geçmiş son 10 yıla ilişkin birikmiş nafaka alacaklarını talep edebilmektedir. Yoksulluk nafakasını nafaka alacaklısı olan eski eş talep edebilir. İştirak nafakasını ise ergin çocuk, çocuğun ergin olmaması halinde velayet hakkı kendisinde bulunan ebeveyn tarafından talep edilebilmektedir.

NAFAKA ALACAĞINDA ZAMANAŞIMI

Nafaka alacaklarına ilişkin zamanaşımı süresi on yıldır. Üzerinden 10 yıl geçmekle zamanaşımına uğramış olan nafaka borçlarına ilişkin icra takibi başlatılamaz.

NAFAKA BORCUNUN ÖDENMEMESİNİN CEZASI

Nafaka borçlusunun, borcunu ödememesi İcra İflas Kanunu kapsamında suç olarak düzenlenmiştir. İlgili hükme göre;

"İİK 344. Maddesi

Nafakaya ilişkin kararların gereğini yerine getirmeyen borçlunun, alacaklının şikâyeti üzerine, üç aya kadar tazyik hapsine karar verilir. Hapsin tatbikine başlandıktan sonra kararın gereği yerine getirilirse, borçlu tahliye edilir.

Borçlunun, nafakanın kaldırılması veya azaltılması talebiyle dava açmış olması halinde, ileri sürdüğü sebepler göz önünde bulundurularak, tazyik hapsinin uygulanması bu davanın sonuna bırakılabilir."

Görüldüğü üzere tazyik hapsinin uygulanabilmesi için birtakım koşulların varlığı aranmıştır. Öncelikle nafaka alacaklısının, borçluya karşı bir icra takibi başlatmış olması ve bu icra takibinin kesinleşmiş olması gerekmektedir.

Kesinleşmiş icra takibine rağmen borçlu ödeme yapmamışsa alacaklının şikâyet üzerine, borçlu aleyhine 3 aya kadar tazyik hapsine hükmedilebilecektir. Şikâyet için kanunda açıkça süre belirlenmiş olup bu süre, ödenmemiş nafaka borcunun muacceliyetinden itibaren 3 aydır.

Alacaklının şikâyette bulunabilmesi için, konunun aylık nafaka alacağı olması gerekmektedir. Birikmiş nafaka borcuna ilişkin tazyik hapsine hükmedilememektedir.

Tazyik hapsi tesis edilmeye başlandıktan sonra nafaka borçlusu şikâyete konu nafaka borcunu ödeyecek olursa tahliye edilecektir. Nafakanın artırılması, azaltılması ya da kaldırılmasına ilişkin bir dava mevcutsa ve borçlu bu davayı gerekçe göstererek nafaka borcunu ödemediğini ileri sürüyorsa bu takdirde hâkim hapis cezasının uygulanmasını ertelemeye karar verebilir.